ویژگی‌ها و نارسایی‌های زبان حماسی در خاوران‌نامه و حمله حیدری باذل
DOI:
https://doi.org/10.22046/LA.2024.02الكلمات المفتاحية:
سبک‌شناسی، زبان نوع ادب حماسی، منظومه‌های دینی، خاوران‌نامه، حمله حیدریالملخص
از کارکردهای مهم سبک‌شناسی بررسی مختصات زبانی یک نوع ادبی و دگرگونی آنها در طول تاریخ است. این دگرگونی‌ها که به تبع تحول سبک به‌وجود می‌آید سبب می‌شود که مختصات یک نوع ادبی تکامل یابد یا رو به ضعف رود. ادب حماسی در نوع عالی خود باید در واژگان، ترکیبات، عنصرهای بلاغی و ساختارهای نحوی با ساختار ویژه خود محتوای فاخری را به خواننده برسانند. بر این اساس اهمیت این جستار تعیین معیارهای زبان حماسی و دگرگونی آن پس از شاهنامه است و کوشیده است تا با نگرش دقیق‌تر عوامل سبکی را بررسی نماید که سبب نارسایی‌های زبان حماسی در دو اثر خاوران‌نامه ابن‌حسام و حمله حیدری باذل شده است. این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیل محتوایی گردآوری شده و به این نتیجه رسیده که در منظومه‌های حماسی مذکور به نسبت تحولات سبکی و نفوذ عوامل فردی، متاسفانه بسیاری از ویژگی‌های زبان نوع ادب حماسی نادیده گرفته شده و زبان واقعی آنها را عواملی چون عیوب فصاحت و بلاغت، ناهنجاری در موسیقی قافیه و ردیف، تاثیر زبان عربی، تاثیر زبان عامیانه، تخیلات دور از ذهن و مضامین غنایی، دچار نارسایی کرده است. ضمن اینکه برخی از این عوامل از ویژگی‌های سبکی به شمار می‌رود.
المراجع
ابن‌حسام (بی‌تا). خاورنامه، محاربات حضرتعلی(ع) مشهور به جنگ‌نامه نسخه‌خطی محفوظ در کتابخانه ملی به شماره 23721.
ارسطو (1387). فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: امیر کبیر.
آیدنلو، سجاد (1388). متون منظوم پهلوانی«منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه»، تهران: سمت.
باذل مشهدی، میرزا محمد رفیع ابن‌محمد (بی‌تا). حمله حیدری، تهران: کتابفروشی اسلامی.
جمال‌زاده، محمدعلی (1345). کلمات عربی در شاهنامه فردوسی (صورت 865 کلمه لغت عربی در شاهنامه)، نشریه وحید، تهران، شماره 32 و شماره 30.
حاکمی، اسماعیل (1380). نکاتی پیرامون سبک شعر فارسی در دوره تیموری، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ص 65-74.
حمیدیان، سعید (1383). درآمدی بر هنر و اندیشه فردوسی، تهران: ناهید.
خالقی‌مطلق، جلال (1361). حماسه، تهران: دایره المعارف.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1358). صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1376). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1381). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1383). سبک¬شناسی شعر، تهران: میترا.
شهبازی و ثابت، اصغر و مهدی (1393). نقد زبان حماسی در خاوران¬نامه ابن‌حسام خوسفی، جستارهای ادبی شماره 185، صص 89-117.
صفا، ذبيح االله (۱۳۶۹). حماسه‌سرايي در ايران، تهران: اميرکبير.
غفوریان، هانیه (1388). ادب غنایی در حماسه فردوسی، نامه پارسی، ش 50-51، صص 86-91.
غلامرضایی، محمد (1378). سبک‌شناسی شعر پارسی« از رودکی تا شاملو»،تهران: جامی.
میری، میرهاشم (1380). فرهنگ فارسی عامیانه، کتابخانه معلم، دوره بیستم.
نولدكه، تئودور (1327). حماسة ملي ايران، ترجمة بزرگ علوي، تهران، دانشگاه تهران.
همايي، جلال‌الدین (1373) فنون بلاغت و صناعات ادبي، تهران: هما.
Aristotle (1387). Fan-e She’r (trans. Abdolhossein Zarrinkub). Tehran: Amir Kabir.
Aydanlu, S. (1388). Matn-hā-ye manẓūm-e pahlavānī: Manẓūma-hā-ye pahlavānī pas az Shāhnāme. Tehran: SAMT.
Bazl Mashhadi, M. M. R. b. Mohammad. (n.d.). Hamla-ye Heydari. Tehran: Ketabforushi-ye Eslami.
Ebn-e Hessam. (n.d.). Khāvar-nāme, mohārabāt-e Hazrat ʿAlī (ʿa) mashhūr be Jang-nāme. Manuscript, National Library of Iran, No. 23721.
Ghafourian, H. (1388). Adab-e ghanāʾī dar ḥamāse-ye Ferdowsī. Nāme-ye Pārsi, 50–51, 86–91.
Gholamrezai, M. (1378). Sabk-shenāsī-ye sheʿr-e Fārsi: az Rudakī tā Shāmlū. Tehran: Jami.
Hakemi, E. (1380). Nokātī pīrāmun-e sabk-e sheʿr-e Fārsi dar dore-ye Tīmūrī. Supplement of Faculty of Letters and Humanities, University of Tehran, 65–74.
Hamidiyan, S. (1383). Darāmadi bar honar va andīshe-ye Ferdowsī. Tehran: Nahid.
Homai, J. (1373). Fonūn-e belāghat va ṣanāʿāt-e adabī. Tehran: Homa.
Jamalzadeh, M. A. (1345). Kalāmāt-e ʿArabī dar Shāhnāme-ye Ferdowsī (ṣūrat-e 865 kaleme). Vahid Journal, 30 & 32. Tehran.
Khaleghi-Motlaq, J. (1361). Ḥamāse. Tehran: Da’erat al-Ma’aref.
Miri, M. H. (1380). Farhang-e Fārsi-ye ʿāmiyāne (Vol. 20). Tehran: Ketabkhane-ye Moallem.
Nöldeke, T. (1327). Ḥamāsa-ye mellī-ye Irān (trans. Bozorg Alavi). Tehran: University of Tehran.
Safa, Z. (1369). Ḥamāse-sarāʾī dar Irān. Tehran: Amir Kabir.
Shafiei-Kadkani, M. R. (1358). Ṣovar-e khīāl dar sheʿr-e Fārsi. Tehran: Agah.
Shafiei-Kadkani, M. R. (1376). Mūsīqī-ye sheʿr. Tehran: Agah.
Shahbazi, A., & Sabet, M. (1393). Naqd-e zabān-e ḥamāsī dar Khāvar-nāme-ye Ebn-e Hessam-e Khusfī. Jostarhā-ye Adabi, (185), 89–117.
Shamisa, S. (1381). Negāhī tāze be badīʿ. Tehran: Ferdows.
Shamisa, S. (1383). Sabk-shenāsī-ye sheʿr. Tehran: Mitra.
التنزيلات
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2023 Sedighe Karimi
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution 4.0 International License.
